Kryengritje e parë sërbe, më 1804 , e kishte karakterin e një lufte qytetare apo civile .në mes të ortodoksëve, të konsideruar ,si ser...
Kryengritje e parë sërbe, më 1804 , e kishte karakterin e një lufte qytetare apo civile .në mes të ortodoksëve, të konsideruar ,si serb dhe të muslimanëve (shqiptarëve e boshnjakëve) të konsideruar , si turq .Apo ishte një luftë e përbashkët kombëtare e çlirimtare.
Pasi, sipas Qazim Namanir, historian,
Kryengritja e quajtur serbe e vitit 1804 ,nuk ishte serbe por ishte një kryengritje shqiptare ,e oarganizuar nga shqiptarët ,por me fe të ndryshme.
Pasi sipas tij ,nga literatura , kuptojmë per lidhjet kanë ekzistuar ,në mes të shqiptarëve dhe të serbëve, në luftë kundër Perandorisë osmane, edhe para shekullit XIX.Por ky bashkpunim u shkëput, u ndërpre, me paraqitjën e forcimin e islamizimit, ku u krijuan e lindën, diferencime të mëdha ,lindi përqarja ,në baza fetare,nga intrigat e pushtuesve turq si dhe me paraqitjën e kishës e ortodoksisë, serbe.
Karagjorgji, para kryengritjes se parë (1804), vet kur ai plaqkiste, këtë e bënte në bashkepunim, me Fazli Bashën , prej Palanke, shqiptar katolik dhe si agë, me ofiq, në fshatin Baniçan. Vet Fazli Basha, për motive plaqke, kishte vrarë një zyrtar osman dhe me Karagjorgjin prej pritës, kishin vrarë e plaqkitur 4 tregtarë osman,që po udhëtonin prej Selaniku për në Beograd. Karagjorgji, ka qendruar në detyrë , për disa vite, te vet Fazli Basha , një shqiptar katolik, si agë.
E sot, çfarë trillohet e intrigohet, për ekzistencën e serbëve, të cilët nëpërmes të ortodoksisë sllave, përvetsuan, jo vetëm shqiptarët ortodoks e katolik por edhe vllahët,në të ashtuquajturin dikur ,,Arnautistan të Vjetër"". Në rastin konkret , kemi të bëjmë,pra për një organizim kryengritës të terë shqiptarëve ortodoks e katolik, kundër P.Osmane. Kur dihet se vet, Karagjorgje Petroviqi ishte shqiptarë, se kishte një bashkpunim të ngushtë me Fazli Bashën, nga Pallanka, edhe ky shqiptarë katolik si agë.. Kjo dëshmohet edhe me urdhërin, qe e kishte dhënë më vonë , edhe Karagjorgji, ku me të cilin, ndalonte çdo zyrtarë dhe hajdutë “Serbe”që këta tëmos plaqkitnin, fshatrat e pronat e shqiptarëve .
Pjesemarraj e kontributi i shqiptarëve në kryengritjen e vitin 1804, është deshmuar edhe në shkrimet e autorëve sërbë, të cilet thonë, se grupe të shqiptarëve,që jetonin atëhëë në Beograd dhe në Smederevë , ata e perkrahen politikene kryengritjes, të vitit 1807 , Se në Shabac, në Beograd kishte edhe trupa shqiptare e greke, që ishin ortodokse por në anën e sërbëve , ndërsa , në vitin 1808 gjejme shqiptar vullnetar, të ardhur edhe nga Greqia.
Por Karagjorgje, l- rë ,si udhëheqës i kryengritjes, më 1804, kelmendas pas marrëveshtjës me turqit (shqiptarë musliman, arnautë boshnjakë) nuk e mbajti prap besën, Pasi u pat premtuar ,atyre që pasi të dorëzohën , nuk do t'ua djegë , xhaminë e vetme , në Kralevë!!
Por, edhe myslimanët (shqiptarë e boshnjakë) të Karanovcit ( të Kralevës) si turq, duke shpresuar se ndaj kryengritësve serbë(si ortodokes e katolikë shqiptarë) ,po përgatitej një ofensivë e turqëve osmanë , nga Bosnja, nga Nishi dhe nga Vidini.për t'i mbrojtur ata , dështoi, pasi ata nuk ndërmorrën asnjë inisiative , për t'u mbrobtje por edhe përvvetmbrojtëse
Pasi , në Karanovc (Kralevë) me rrethinë më 1804, mbretnonte një qetësi ,pasi , kryengritësit serb–më Karagjorgjën, ishin në një distancë, shumë të largët ,nga qendra e kryengritjes, e cila për shkak të afërsisë së kufirit, me Austrinë, por, edhe të afërsisë së Karanovcit (Kralevës) me Novi Pazaritn, ku ndodheshin, resurset ushtarake, të ushtrisë turke osmane ,por edhe për shkak ,se vet këta si kryengritës serbë , nuk donin që të hynin në konflikt, me bashkë qytetarët e vet karalevasit,jqë edhepse vinte erë lufte, ata jetonin të si qetë.
Mirëpo, pjesa e popullsisë së myslimane(shqiptare e boshnjake) të konsideruar, si turq ,nga zonat që ishin të prekura nga kryengritja, si edhe nga qarku i Pozhegës,për shkak të frigës dhe pasigurisë, u larguan duke gravituar e u koncentruan, në qytetin Karanovc,në (Kralevë), i cili asokohe ishte shumë i fortifikuar ,në këtë pjesë të Sanxhakut të Smederevës.
Mirëpo, kah mesi i qershorit, 1804 harku i kryengritësve serbë,(ortodoksve shqiptar të sllavizuar(, morri hov e më shumë u zgjerua në drejtim të Karanovcit(Kralevës),ku ushtria serbe, asokohe numëronte, rreth 6,000 ushtarë, prej të cilëve , 1,000, ishin kalorës të përgaditur për luftë.. Sulmi dhe rrethimi i Karanovcit(Kralevës) u drejtua ,nga Stjepan ? Radiqi,kapetan.
Ushtria serbe, së pari goditi rojet myslimane ( shqiptarët dhe boshnjakëve) , ku arrijti edhe t’i asgjasojë (eliminojë),.Mirëpo, kur ushtria serbe e kaloi Moravën,atëherë Karanovasit(kralevasit),të udhëhequr ,nga kryetrimi musliman, Mehmed-agë Zguri, shqiptarë ,arnaut musliman, u përpoqën, për të parandaluar këtë sulm të papritur të sërbve(ortodoksve shqiptarë të sllavizuar). Mirëpo , edhe kjo përpjekje e tyre, ,deshtojë ,ku vet Mehmed-aga Zguri, si turk( shqiptarë musliman) u vra.
Pas kësaj ,vrasje kjo popullatë myslimane, si shqiptare të konsideruar sj turk ,fillon që të largohet, nga shtëpitë e pronat e tyre duke u vendos, në një fortifikatë ,ku ishin në gjendje më gjatë, për t,'u mbrojtur, spo duke pritur, një ndihmë të re nga jasht, që do të vinte, nga Novi ,Pazari apo Uzhica.
Duke e ditur se në fortifikatë, ka shumë sanxhaklinj ,(shqiptarë e boshnjakë ) ,të konsideruar vetën si turq , atëherë Karagjorgje, më 17 qershor 1805 , edhe i dërgoi një letër pashait turk , në Novi Pazar , efendi Ejub Ferhatagës, duke i kërkuar atij, që t'i tërheq njerëzit e tij ,nga Karanovci (Kraleva), e që të mos ndërhynte, në punët e Pashallëkut tjetër.!
Pas kësaj, në Karanovc(Kralevë), sulmi filloi në ditën e dielë , më 18 qershor.të v. 1805, ku pas dite edhe lidhur me këtë Vuk Karaxhiq, thotë: “Duke pritur përgjigjen të këtij libri (letre-shkrese), serbët (òrtodoks shqiptarë të sllavizusr ) si shkja, e sulmuan Karanovcin (Kralevën), por muslimanët( shqiptarët e boshnjakët si turq, u mbrojtën nga këto sulme dhe e thyen ushtrinë e serbeve ( ortodokset shqiptarë të sllavizuar ),të konsideruae si shkja , e cila ushtri pothuajse, iku e tëra dhe Karagjorgje, shkoi vet në Vrbovkë (për të ngritur një ushtri të re) dhe një pjesë të ushtrisë, e cila nuk pat ikur , e la nën mbikëqyrje në duart e disa eprorëve që ishin besnik të tij“.
Karanovci (Kraleva) e myslimanëve ( e shqiptarëve e boshnjakëve) si turq, ishte e përbërë nga shtëpitë e drurit, ushtria serbe e Karagjorgjes,me zjarrin e topave artilerikë, dogji shumë shtëpi dhe ato të kapluara nga zjarri ,që bënte natën dritë, iu mundësojë që lufta , të vazhdonte gjatë tërë natës,në mes të sërbëve (ortodoksve e katolikëve shqiptarë )si shkja dhe muslimanëve ( shqiptarëve e boshnjakëve) si turq.
Beteja ql filloj në mes të tyre zgjati deri në mesditë, të 19 qershorit,të v. 1805.
Pastaj, me një sulm të furishëm nga serbët(ortodokset e katolikët shqiptarë të sllavizuar) të konsideruar si shkja u sulmua edhe kalaja e Karanovcit (Kralevës). Ku llogoret e fortifikimet rreth kalasë e trimëria e mbrojtësve musliman(shqiptarëve dhe boshnjakëve) të konsideruar si turq , e detyroi ushtrinë serbe( të shqiptarëve ortodoks) të konsideruar shkije apo kaurr, që të tërhiqet, me humbje të mëdha.
Duke e parë këtë humbje, Karagjorgje, duke bërë disa konsultime me eprorët e vet, vendosi që t'i dergoj perforcime ,për të mbrojtur kapitenin , Stjepan Radiqin.
Karagjorgje Petroviqi, një masë më të vogël të ushtarëve sërb( ushtarë shqiptarë të sllavizuar) ,i mbajti ende në Karanovc(Kralevë) të rrethuar, ndërsa, vet shkoi në ( Baçka ?) Topollë me qëllim që nga atje, të sjell ndihmë, armë – municion,gjegjësisht ndonjë top, sepse me ato armë që ushtria e tij i posedonte, nuk ishte në gjendje ,për të luftuar me sukses dhe që të merrte(zaptonte) fortesën ,në të cilën gjendeshin të strehuar shumë muslimanë(shqiptarët e boshnjakët),si turq .
Për shkak të rrethimit shumë të gjatë në kalanë e Karanovcit (Kralevës)nga sërbet(ortodokset shqiptarë të sllavizuar) të konsideruar shkije duke mos patur zgjidhje tjetër, në fund pranuan një marrëveshje, me serbët (ortodokset dhe katolikët) të konsideruar shkja ,për ta liruar kalanë dhe për të bërë dorëzimin e kalasë së tyre,ku ishin strehuar.
Rreth afro 3,000 myslimanë (boshnjakë dhe shqiptarë) si turq, u larguan nga qyteti i tyre Karanova(Kraleva) brenda një dite, për të shpëtuar kokën nga sërbët (ortodokset shqiptar të sllavizuar) të konsideruar si shkije apo kaurr. Nga Karanova ata vazhduan rrugën drejt për në Novi Pazar.
Kurse një grup i vogël shkoi në Nish.
Dhe pas kësaj, Karagjorgje ,dha urdhër që e gjithë ushtria serbe, për të shkuar në Karanovac(Kralevë), ku vendbanimi aty,ishte i braktisur, po thuajëse krejtësisht pa asnjë njeri të gjallë.
Pasi aty ishin veç disa romë dhe dy hoxhallarë , që qëndruan pranë xhamisë, për t’u kujdesur që ajo të mos po digjet dhe Karagjorgje kur kaloi pranë tyre, ata e lutën për xhami,që ajo të mos dëmtohej.Atëherl, Karagjorgje ,iu premtoi muslimanëve (shqiptarëve dhe boshnjalëve) si turq,se xhaminë ,askush nuk ka për të guxuar ,e do ta prekte.
Por, ushtria serbe, gjithmonë me vete mbante, mjete paisje për ndezjen e objekteve,ndaj, Karanovci(Kraleva) pas kësaj, për pak kohë,edhe u shndërrua e tëra në flakë e zjarrë.
Për disa orë nga Karanovaci (Kraleva)i e dikurshëme ,nuk mbeti gjë tjetër, vetëm prushi dhe hiri.
Ushtria e sërbëve(ortodoksve shqiptarë të sllavizuar), si shkie ,u kthye pastaj në Moravë. Karagjorgje, me një grup të rinjsh, u rikthye përseri ,në Karanovc (Kralevë) dhe i vuri përsëri zjarrin xhamisë,për të cilën më herët pat premtuar ,se nuk ka për tu djegë. As, për këtë ,si objekt kulti fetar ,nuk pati mëshirë.!!
Karanovci i ri – Kraljeva e sotme –sot në Sërbi, nuk është ndërtuar, në vendin e e themelet e qytetit të vjetër provincial, por pak më lartë rrjedhës së lumit Ibër, shkruan Esad Rahiq ,në punimin e tij “Ndikimi i Kryengritjes së Parë Serbe në boshnjakët e Sanxhakut” (faqe 75-79).
COMMENTS